8 მარტი მშრომელ ქალთა საერთაშორისო დღედ დაფუძნდა. ეს სახელდება ისტორიის იმ მონაკვეთიდან იღებს სათავეს, როდესაც პროლეტარიატი ამბოხდა მჩაგვრელი კლასის წინააღმდეგ, როდესაც ხალხთა მასებმა კლასთაშორისი ანტაგონიზმის სათავეს მოპარულ და ექსპლუატირებულ შრომაში მიაგნეს. ქალების მშრომელებად სახელდება უნიკალურ და რევოლუციურ მნიშვნელობას ატარებდა.

საშინაო საქმის საკრალურობა მაშინ ირღვევა, როდესაც ქალი ამბობს, რომ მის შრომას სარგებელი მოაქვს სახელწიფოსათვის – ქალი შრომობს ბაზარზე და მიზერული ანაზღაურებით კმაყოფილდება, ის სათავეშივე განწირულია იაფ მუშახელად; ქალი შრომობს არალეგალურ ბაზარზე, სექს-შრომის სახით, რისი მეშვეობითაც სექსის სერვისს ცვლის თავისთვის საბაზისო საჭიროებებში: ფულში, საცხოვრებელში, სოციალურ სტატუსში; ქალი შრომობს ემოციურად, რათა გამოკვებოს და იყოს უფასო ფსიქოლოგი მამაკაცისთვის, აღზარდოს შვილი; ქალი შრომობს არალეგალურად, შრომით მიგრანტად, რათა არჩინოს ოჯახი. მოკლედ „შრომის” ანუ უფრო ზუსტად „labour-ის” განმარტება უკიდეგანოდ ფართოა და იგი მოიცავს სოციალური ურთიერთობის ყველა ეტაპზე დახარჯულ ენერგიას, იგი აფორმირებს ჩვენს ადგილს სოციუმში. ნელ-ნელა ქალი, როგორც მშრომელის სტატუსის მქონე ქრება და მის გაქრობას იდეოლოგიური ბრძოლის კვალი ეტყობა, ხოლო ქალთა საერთაშორისო დღე რჩება  შრომითი აქცენტისგან დაცლილ, საკარნავალო დღესასწაულად.

სიტყვა ,,მშრომელის” გაქრობა ემთხვევა ჩვენს ტვინში მშრომელის იმ ცნების გაჯდომას, რომლის მიხედვითაც მშრომელი მხოლოდ ისაა, ვინც მუშაობს და ვისაც ანაზღაურებადი სამსახური აქვს. სიტყვა ,,მშრომელის” გაქრობა ასევე იყო იდეოლოგიური ბრძოლის ის ველი, რომელიც მემარცხენე იდეოლოგიის მარგინალიზებისათვის გაჩაღდა. ამით იმის თქმას ვცდილობ, რომ ქალთა საკითხის რეპრეზენტირების ფორმებს, ბრძოლას და ბრძოლის ადრესატს მნიშვნელოვნად ეცვლებოდა შინაარსი იმის ზეგავლენით, თუ რომელი იდეოლოგიური პროექტი ხდებოდა დომინანტური. ნეოლიბერალურ წესრიგში, რომელშიც ჩვენ დღეს გვიწევს ცხოვრება, მიმდინარეობს დღის წესრიგში მთავარ თემად ისეთ ცნებათა, დისკურსთა დაყენება, რომლებიც შრომას სასაუბრო ველიდან განდევნიან. მაგალითად, გვხვდებიან ქალები, რომლებიც ქუჩებში 3 და 8 მარტს ყიდიან ყვავილებს, ხოლო მათი მძიმე შრომა უზრუნველყოფს დანარჩენი ქალებისათვის სიხარულისა და ზეიმის ილუზიის შექმნას, ეს მშრომელები კი გვევლინებიან როგორც „კანონზომიერი” მოვლენა.

ფემინისტი ვერ იქნები, თუ ქალების ცხოვრების ყველა განზომილებას, ქალთა განსხვავებული ჯგუფების ყველა სპეციფიკას და მათ დაქვემდებარებულობას არ განიხილავ. მაგალითად, თუ ქუჩაში ვსაუბრობთ ქალების ტკივილებზე, ჩაგვრაზე და გათავისუფლებაზე, რატომ არ ვსაუბრობთ იმ ქალებზე, რომლებიც მეტროების ჩასასვლელებთან შუაღამემდე ყიდიან მიმოზებს? იმიტომ, რომ ამ ქალებზე საუბარი წარმოუდგენელია არსებული ეკონომიკური წესრიგის კრიტიკის გარეშე, რაზე ტაბუს დადებაც ნეოლიბერალური ცნობიერების მთავარი კოზირია. ქუჩები რეპრეზენტატორებითაა გადატენილი, დროისა და გამბედაობის მქონე გამხმოვანებლებით. ჩვენ ვცხოვრობთ წესრიგში, რომელშიც გამხმოვანებლებსა და მასას შორის რაოდენობრივი უთანასწორობა მუდამ დაცულია, სადაც ემანსიპატორული იდეები მუდამ ხალხის მცირე ნაწილის ხელთ არსებულ უცხო ხილადაა გადანახული. ამ წესრიგში გაჟღერებული იდეები ანტაგონიზმს კი არ უნდა აღვივებდეს, არამედ უნდა ცდილობდეს რიგითი ქალების აღჭურვას საჭირო ცოდნით.

ყველა პოპულარულ დისკურსში ჟღერს ერთადერთი სიტყვა, რომელიც ყურს ჭრის დამკვირვებელს – მშრომელის ანუ შემოქმედის, შემქმნელის, გამცემის მაგივრად აქცენტი საკუთრებაზე, მესაკუთრეზე და ამ უფლებების აბსოლუტურობაზე კეთდება.  სინამდვილეში, ჩვენ ყველა მშრომელები ვართ, ადამიანი, როგორც არათვითკმარი არსება ურთიერთგაცვლით შედის კომუნიკაციაში და გრძელვადიან სოციალურ ურთიერთობებში. ჩვენი სოციალური მობილობა, სტატუსი, ის, გვცემენ თუ არა პატივს, დამოკიდებულია შრომაზე, რომელიც საზოგადოებისთვის გაწეული კონტრიბუციაა. ნეოლიბერალური წესრიგი კლასობრივი სურათის დამალვისათვის მშრომელს მესაკუთრეთი ანაცვლებს. მშრომელი, შემქმნელი ჩანაცვლებულია კერძო საკუთრების, სხეულის, სამუშაო ძალის მესაკუთრის ცნებით. და ვინ არის ეს მეკუთრე? იდენტურია თუ არა ფრესკოს მესაკუთრის მესაკუთრეობა და ჩვენი, ქალების საკუთარ სხეულზე მესაკუთრეობა?

პირველი მესაკუთრე ფლობს საწარმოო საშუალებებს, იღებს ზედმეტი ღირებულების სახით მოგებას, ასაქმებს მიზერულ ანაზღაურებაზე ხალხს და პარალელურად, შეურაცხყოფს მათ. მოკლედ, აქვს როგორც ფინანსური ძალაუფლება, ასევე მორალური ზეგავლენა ხალხზე. როგორი ტიპის მესაკუთრეები ვართ ჩვენ, ქალები? თუ გირჩის ლოგიკის საკუთრების უფლებას მივყვებით, რომელიც დაახლოებით ასე ჟღერს: ,,თუ არ უნდოდა რას საქმდებოდა 300 ლარიან ხელფასზე?” ჩიხში შევალთ.  მეორე ჩიხი ასეთია – თუ ჩვენი სხეული ჩვენი საკუთრებაა, მაშინ მასზე  განხორციელებული ყველა მანიპულაცია ჩვენი პირადი პასუხისმგებლობაა? მეორე ტალღის ფემინისტები, რომლებიც ამბობდნენ, რომ პირადი პოლიტიკურია გულისხმობდნენ იმას, რომ ის რაც ჩვენს ფიქრებს, სურვილებს, სხეულს, არჩევანს ემართება არის ზეგავლენების შედეგი, წარმოების წესისა თუ კაპიტალიტური ლოგიკის ექსპერიმენტი. შესაბამისად, ჩვენი სხეული პოლიტიკური ბრძოლის ველია. ჩვენ კი რას გამოვხატავთ იმის თქმით, რომ ,,ჩვენი სხეული ჩვენი საქმეა?” ესაა სრულიად მოუხელთებელი ცნება, თითქოს არსებობს ერთი რამ, რაზე გადაბიჯებითაც ჩვენი სხეული ჩვენ გვიბრუნდება და შემდეგ შემოდის ასევე დამღუპველი გაგრძელება, რომ ჩემს საკუთრებას როგორც მინდა ისე მოვექცევი. რეალურად, ჩვენს სხეულებს ისე ვექცევით, როგორც ეს დიდ კორპორაციებს, მოდის დამკვეთებს, მეინსტრიმ კულტურას სურს. ჩვენი სხეული მუდამ ამ ქსელშია. ჩვენ უნდა ვაღიაროთ, რომ არ შეგვიძლია აბსოლუტური მესაკუთრეები ვიყოთ, რადგან არ შეგვიძლია ჩვენი სხეულების დაცვა, ჩვენ ამ რეალობაში ვართ მონები მესაკუთრეების ტყავში.

მეორე აბსურდი, რასაც ნეოლიბერალური სააზროვნო სისტემა ქმნის არის კარიერულ წინსვლაზე საუბარი ისე, რომ არ ხდება საუბარი შრომის პოლიტიკაზე, დაუსაქმებლობის მაღალ მაჩვენებელზე, ქალების შრომით მიგრირებაზე. ბევრი ქალის და არამარტო ქალის შრომას კარიერა ვერასოდეს ერქმევა, ესაა ბრძოლა გადარჩენისთვის. სწორედ ეს, კარიერული წინსვლის მოთხოვნა არის იმას ილუსტრირება, რომ მსგავსი ენით მოსაუბრე ფემინიზმი ვერ იქნება განკუთვნილი უმრავლესობისთვის, რადგან კარიერა ამ უღარიბეს ქვეყანაში მხოლოდ რამდენიმე ასეულ ადამიანს თუ აქვს. შესაბამისად, როგორც ნეოლიბერალური ქაოსისთვისაა მახასიათებელი,  პროტესტს რეალური ადრესატი არ ჰყავს.

ნეოლიბერალური პროტესტის კარნავალურობას სწორედ ადრესატის უქონლობა ახასიათებს. ეს იდეოლოგიური ხრიკი გვაჯერებს, რომ ჩვენი თავის მშველელები მხოლოდ თავად ვართ. შესაბამისად, სოციალური პასუხისმგებლობის ინსტიტუციებზე დაკისრება საერთოდ არ დგას დღის წესრიგში. ყველაფერი პირადი პასხისმგებლობის საგნადაა ქცეული. სხეულის საკუთრებაში მოთხოვნას წინ უნდა უძღოდეს ჯანდაცვის, განათლებისა და ღირსეული შრომის პირობების მოთხოვნა, სწორედ ეს ფაქტორები გვაწყებინებს ფიქრს ჩვენს სხეულზე.  ეს რეალობა მაგონებს დამსაქმებელისა და დასაქმებულის უთანასწორობას. თუ ფრესკოს დირექტორს აქვს უფლება დაარღვიოს შრომის კოდექსი და მას სახელწიფო პასუხის ვერ სთხოვს, შედეგად მისი როგორც მესაკუთრის სახეხატი ხელშეუხებელი რჩება. ჩვენ, დასაქმებულები შიშვლები შევდივართ ამ ურთიერთობაში, არ გვიცავს არც შრომის ინსპექცია, არც სხვა მექანიზმები, მაგრამ ჩვენი გაჩერება და მოტყუება  იმით, რომ თითქოს ჩვენი სამუშაო ძალის სრულფასოვანი მესაკუთრეები ვართ დაცულობის და არჩევანის არსებობის ფსევდო განცდას გვიტოვებს. ქალები ასე ვცხოვრობთ. რამდენ ქალს შეუძლია ისიამოვნოს თავისუფალი სექსუალური ცხოვრებით ისე, რომ მიიღონ მაღალი სერვისი, მიიღონ ცოდნა, ჰქონდეთ ფინანსები დამოუკიდებელი შინამეურნეობის საწარმოებლად? ძალიან ცოტას. შესაბამისად, ჩვენს საკუთრებად ქცეულ სხეულს ისევე ჯიჯგნის და აცლის სასიცოცხლო ძალას გარემო, როგორც დაუცველ მუშას საწარმო.

უნდა ვაღიაროთ, რომ აქტივიზმის რაღაც ტიპის ტრადიცია გვაქვს, მაგრამ მე ამ ტრადიციას ვესტერნული ფემინიზმის უბადრუკ სუროგატად მოვიხსენიებ. თუ კარგად დავაკვირდებით, პოსტსაბჭოთა სივრცის თითქმის ყველა ქვეყანას აქტივიზმის იდენტური ფორმები და აქტუალიზებული საკითხები აქვს. სურვილი, გქონდეს იმგვარი რამ, რაც სხვაგანაა დასავლურ კულტურასთან მენტალური ასიმილირების ქვეცნობიერი მოთხოვნილების ერთ-ერთი ნიშანი და კოლონიური გონის დიაგნოზია. ამ ქვეყნებში აქტივიზმი დაიწყო არა ქვემოდან, დაბალი ფენებიდან, რომლებიც პირველ რიგში გრძნობენ სისტემის გაუსაძლისობას, არამედ ზემოდან, მაღალი ფენებიდან, რომელთაც ემანსიპატორული იდეების გაჟღერება უფრო მეტი კულტურული და ეკონომიკური ძალაუფლების მოხვეჭის მექანიზმად დაისახეს.

გამოსავალი ფემინიზმის უდიდესი პოტენციალის დანახვაა, რომელიც უთანასწორობის სათავეების აღმოჩენით იწყება. ქალებზე, როგორც ჯგუფზე ფიქრი გიბიძგებს წაიკითხო ხალხთა განვითარების ისტორია კრიტიკული თვალით. იმაზე არ უნდა ვფიქრობდეთ, რა არის ფემინიზმში მსოფლიო ტრენდი ან როგორია მისი კლასიკური განმარტება, უნდა დავფიქრდეთ  როგორი უნდა იყოს  ფემინიზმი 2017 წლის საქართველოში? უნდა ვუშველოთ სტუდენტ გოგოებს, რომლებიც საქმდებიან ბრუტალურ პირობებში, უნდა ვუშველოთ სასკოლო განათლებას რომელშიც ტაბუირებულია სექსუალური განათლება,  უნდა ვეცადოთ ჯანდაცვის ქალზე მორგებული სახელმწიფო სერვისები გაიზარდოს, უნდა ვიბრძოლოთ რომ უმუშევრობის დონე შემცირდეს და ამისთვის ვაკრიტიკოთ ის დამსაქმებლები, რომლებისთვისაც ყველა, მაგრამ დიახ, უპირველესად სწორედ ქალები არიან მარტივად ცვლადი, მარტივად შესავიწროვებელი, ემოციურად არასტაბილური, არამომგებიანი მუშახელი. გათავისუფლება იწყება იქედან, როდესაც საბაზისო საჭიროებების დაკმაყოფილებაში არ მიდის მთელი ცხოვრების შრომა. ჩვენი ბრძოლის ველი რეალურად ამ საკითხებზე გადის ისევე, როგორც ჩვენი ყოფა, სწორედ ამიტომ ვარ მემარცხენე და ამიტომ ვარ ფემინისტი!

ავტორი: გვანცა ხონელიძე